Aşılar: Çocukluk Çağı Hastalıklarına Karşı Kalkan

Çocukluk çağı, kızamık, çocuk felci, zatürre ve menenjit gibi birçok ciddi bulaşıcı hastalık tehdidiyle karşı karşıyadır. Modern tıbbın en güçlü koruma araçlarından biri olan aşılar, doğru zamanda ve doğru dozda uygulandığında bu hastalıklara karşı görünmez bir zırh görevi görür. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen aşı takvimi, çocukların bu tehditlerden korunmasını sağlamakta ve toplumsal sağlık güvencesini oluşturmaktadır. Aşılar, vücuda hastalık yapıcı mikrobun zayıflatılmış veya öldürülmüş halini tanıtarak bağışıklık sisteminin bu mikrobu hafızaya almasını sağlar. Bu sayede doğal enfeksiyon geçirmeden bağışıklık kazanılmış olur. Bu uygulama, çocukların gelişmekte olan bağışıklık sistemlerini güçlendirerek toplum bağışıklığını artırır. Dünya genelinde çocuk ölümlerinin önlenmesinde aşıların rolü tartışılmaz olup, UNICEF verilerine göre tam aşılama, önümüzdeki on yılda milyonlarca hayat kurtarabilir. Aşı takvimine uymak, bireysel ve toplumsal sağlık için olmazsa olmazdır.

Aşı Takviminde Güncelleme ve Uygulama

Türkiye'de çocuklar, doğumdan itibaren Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği aşı takvimine göre aşılanmaya başlar. Bu takvim, bilimsel gelişmelere göre sürekli güncellenir. Örneğin, 14 Nisan 2025'te yapılan güncelleme ile Hepatit B aşısı, beşli karma aşıya entegre edilerek altı bileşenli karma aşı (Hexavalent aşı) olarak uygulanmaya başlandı. Bu uygulama, aşılama sürecini kolaylaştırırken, aynı zamanda daha etkin bir koruma sağlamayı hedefler. Aşılar, çocuklara belli aralıklarla, birkaç doz halinde uygulanır. Hepatit B aşısının ilk dozu doğumdan hemen sonra yapılır. İki aylık bebeklerde altı bileşenli karma aşı (DaBT-İPA-Hib-HepB), Konjuge Pnömokok ve BCG (Verem) aşıları uygulanır. Sonraki dozlar, bebek 4, 12, 18, 24 ve 48. aylarda ve 13. yaşta uygulanacak şekilde planlanmıştır. Bu aşılama programının düzenli olarak takip edilmesi, çocukların sağlıklı bir şekilde büyümesini sağlar. Aşılama takviminin zamanında ve eksiksiz uygulanması, hem bireysel hem de toplumsal bağışıklık için şarttır. Her aşı, belirli bir hastalığa karşı koruma sağlar ve aşı takviminin hassasiyetle uygulanması büyük önem taşır.

Aşılar ve Koruma Süreleri: Hangi Aşı Hangi Hastalığı Önler?

Aşılar, farklı hastalıklara karşı farklı koruma süreleri sunar. Hepatit B aşısı, genellikle ömür boyu karaciğer enfeksiyonu ve siroza karşı korur. BCG aşısı, tüberküloz (verem) için genellikle ömür boyu tek doz yeterlidir. DaBT-İPA-Hib aşısı, difteri, boğmaca, çocuk felci, menenjit ve zatürreye karşı bağışıklık kazandırır ve bağışıklığı yaklaşık 10 yıl sürer. 13 yaşından sonra tekrar doz gerekir. Konjuge Pnömokok aşısı, pnömokok bakterilerinin neden olduğu menenjit ve zatürreye karşı koruma sağlar. Oral polio aşısı çocuk felcini önler. Hepatit A aşısı, Hepatit A virüsünün neden olduğu karaciğer iltihabına karşı uzun süreli koruma sağlar. Suçiçeği aşısı, genellikle ömür boyu suçiçeği ve komplikasyonlarına karşı koruma sağlar. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) aşısı da uzun süreli koruma sağlarken tekrar dozu uygulanabilir. Aşıların koruma süreleri ve olası yan etkileri konusunda ayrıntılı bilgi almak için mutlaka sağlık uzmanlarıyla görüşülmelidir. Bu bilgiler genel bilgi amaçlı olup, tıbbi tavsiye niteliği taşımaz.

Aşıların Yan Etkileri ve Ne Zaman Hekime Başvurulmalı?

Aşıların yan etkileri, ebeveynlerin en çok endişe duyduğu konular arasındadır. Bilimsel veriler, rutin çocukluk çağı aşılarının güvenli olduğunu ve ciddi yan etkilerin son derece nadir olduğunu göstermektedir. En sık görülen yan etkiler arasında aşı yerinde kızarıklık, şişlik, hassasiyet, hafif ateş (genellikle 38-38.5 derece), huzursuzluk, uykusuzluk veya geçici iştahsızlık yer alır. Bu belirtiler genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Ancak, ateş 39.5 derecenin üzerine çıkarsa veya 3 günden uzun sürerse, aşı yerinde şiddetli ağrı, sertlik veya yaygın kızarıklık oluşursa, bilinç değişikliği, nöbet veya solunum güçlüğü yaşanırsa veya çocuğun genel durumunda belirgin bir bozulma fark edilirse mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Aşı güvenliği ve olası yan etkileri hakkında daha detaylı bilgi için sağlık uzmanlarıyla görüşmek önemlidir. Sağlık Bakanlığı'nın aşı takvimine uymak, hem çocuğunuzun hem de toplumun sağlığı için büyük önem taşımaktadır.